ارتودنسی یکی از شاخه‌های مهم دندانپزشکی است که به منظور اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی به کار می‌رود. در بین روش‌های مختلف ارتودنسی، دو نوع پرکاربرد آن شامل ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک است. تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک برای بیماران و متخصصان بسیار حائز اهمیت است چرا که انتخاب نوع درمان، مستقیماً بر کیفیت نتیجه، مدت زمان درمان و راحتی بیمار تاثیر می‌گذارد. در این مقاله به بررسی جامع این موضوع پرداخته و نکات مهم درباره هر یک را توضیح خواهیم داد (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله دندانپزشکی مدرن را مطالعه کنید).
تعریف و ساختار ارتودنسی ثابت و متحرک
برای درک بهتر تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک ابتدا باید هر کدام را جداگانه تعریف کنیم (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله بهترین انتخاب برای زیبایی دندان را مطالعه کنید).
- ارتودنسی ثابت به روش درمانی گفته می‌شود که در آن براکت‌ها و سیم‌ها به صورت دائمی روی دندان‌ها نصب می‌شوند و بیمار نمی‌تواند آنها را خود به خود جدا کند. این سیستم به صورت پیوسته فشار لازم برای حرکت دندان‌ها را فراهم می‌کند.
- ارتودنسی متحرک شامل پلاک‌ها یا دستگاه‌هایی است که بیمار می‌تواند در مواقعی مثل غذا خوردن یا مسواک زدن آنها را از دهان خارج کند. این نوع ارتودنسی بیشتر برای اصلاح ناهنجاری‌های خفیف یا به عنوان مکمل درمان استفاده می‌شود.
یک مجله خارجی در این باره می گوید:
Fixed orthodontics involves appliances that are attached to the teeth and cannot be removed until after treatment is complete. Removable orthodontic appliances, on the other hand, can be removed for cleaning or during meals
ارتودنسی ثابت شامل وسایلی است که به دندان ها متصل می شوند و تا اتمام درمان نمی توان آنها را برداشت. از طرف دیگر، ارتودنسی متحرک را می‌توان برای تمیز کردن یا هنگام غذا برداشت.
مزایای ارتودنسی ثابت
یکی از اصلی‌ترین نکات در تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، میزان اثربخشی هر روش است. ارتودنسی ثابت به دلیل نصب دائمی روی دندان، کنترل کامل‌تری روی حرکت دندان‌ها دارد. مزایای ارتودنسی ثابت عبارت‌اند از:
- امکان اعمال نیروهای مداوم و دقیق
- مناسب برای اصلاح مشکلات پیچیده و شدید
- عدم نیاز به همکاری زیاد بیمار در نگهداری دستگاه
- درمان معمولا سریع‌تر و موثرتر نسبت به ارتودنسی متحرک
مزایای ارتودنسی متحرک
در مقابل، ارتودنسی متحرک به علت قابلیت جابجایی مزایای خاص خود را دارد. این روش برای بیمارانی که نمی‌خواهند دستگاه دائمی داشته باشند یا برای مشکلات کمتر شدید کاربرد دارد. مزایای ارتودنسی متحرک شامل موارد زیر است:
- راحتی و قابلیت جابجایی توسط بیمار
- آسان‌تر بودن رعایت بهداشت دهان و دندان
- قابلیت خارج کردن دستگاه در هنگام خوردن غذا یا فعالیت‌های خاص
- کمتر بودن احتمال آسیب به بافت‌های نرم دهان
معایب ارتودنسی ثابت و متحرک
یکی از مهم‌ترین بخش‌های بررسی تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، توجه به معایب هر کدام است. معایب ارتودنسی ثابت:
- دشواری در رعایت بهداشت دهان به دلیل وجود براکت و سیم
- احتمال ایجاد زخم یا التهاب در لثه‌ها و بافت‌های نرم دهان
- نیاز به مراجعات بیشتر به متخصص برای تنظیم دستگاه
- ظاهر قابل مشاهده و شاید ناخوشایند برای برخی بیماران
| معایب ارتودنسی ثابت | |
| دشواری در رعایت بهداشت دهان و دندان | احتمال ایجاد زخم یا التهاب در لثه ها |
| نیاز به مراجعات بیشتر برای تنظیم دستگاه | ظاهر قابل مشاهده و ناخوشایند |
معایب ارتودنسی متحرک:
- نیاز به همکاری کامل بیمار در استفاده منظم دستگاه
- ممکن است در درمان ناهنجاری‌های شدید ناکارآمد باشد
- احتمال گم شدن یا شکستن دستگاه به دلیل متحرک بودن
- فشار کمتر و کنترل کمتر روی حرکت دندان‌ها نسبت به ارتودنسی ثابت
| معایب ارتودنسی متحرک | |
| نیاز به همکاری کامل بیماری | عدم کارآمدی در ناهنجاری های شدید |
| احتمال گم شدن | فشار کمتر و کنترل کمتر در حرکت دندان ها |
موارد کاربرد هر روش
برای درک بهتر تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، باید بدانیم هر روش در چه مواردی به کار می‌رود.
- ارتودنسی ثابت برای اصلاح مال‌اکلوژن‌های پیچیده، دندان‌های نامرتب شدید، ناهنجاری‌های اسکلتی و همچنین مواردی که نیاز به حرکت دقیق دندان‌ها وجود دارد، کاربرد دارد.
- ارتودنسی متحرک بیشتر برای کودکان در سنین رشد، اصلاح مشکلات خفیف، پیشگیری از مشکلات پیچیده‌تر و به عنوان مرحله‌ی اول درمان استفاده می‌شود.
مدت زمان درمان و تاثیرگذاری
یکی دیگر از جنبه‌های مهم تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، مدت زمان درمان است. درمان با ارتودنسی ثابت معمولا کوتاه‌تر و با نتیجه‌ای پایدارتر همراه است. از سوی دیگر، ارتودنسی متحرک به همکاری بیمار وابسته است و در صورت استفاده نامنظم ممکن است درمان طولانی شود یا نتیجه مطلوب حاصل نشود.
تاثیر بر زندگی روزمره و راحتی بیمار
با توجه به تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، نحوه‌ی تاثیرگذاری هر روش روی زندگی روزمره بیمار اهمیت دارد. ارتودنسی ثابت ممکن است در ابتدا باعث ناراحتی، سختی در غذا خوردن و مشکلاتی در گفتار شود، اما بیمار به تدریج با آن سازگار می‌شود. در مقابل، ارتودنسی متحرک آزادی عمل بیشتری به بیمار می‌دهد و به راحتی می‌توان دستگاه را هنگام نیاز از دهان خارج کرد، اما نیازمند مسئولیت و توجه ویژه است.
هزینه درمان
هزینه نیز یکی از مواردی است که در تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک مطرح می‌شود. به طور کلی ارتودنسی ثابت هزینه‌ی بیشتری دارد به دلیل پیچیدگی نصب، مراجعه‌های مکرر و ابزارهای تخصصی. ارتودنسی متحرک معمولاً هزینه‌ی کمتری دارد، اما به دلیل محدودیت‌های درمانی، ممکن است در برخی موارد به ارتودنسی ثابت نیاز پیدا شود.
مراقبت و بهداشت دهان در دو روش
یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، نحوه مراقبت از دستگاه و رعایت بهداشت است. در ارتودنسی ثابت، به علت وجود براکت‌ها و سیم‌ها، تمیز کردن دندان‌ها سخت‌تر است و احتمال تجمع پلاک و پوسیدگی افزایش می‌یابد. اما در ارتودنسی متحرک، چون دستگاه قابل جدا شدن است، بیمار می‌تواند به راحتی دندان‌ها و دستگاه را تمیز کند.
انتخاب نوع درمان: چه کسی تصمیم می‌گیرد؟
انتخاب بین ارتودنسی ثابت و متحرک به عوامل متعددی بستگی دارد. در بررسی تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک، نقش دندان‌پزشک متخصص ارتودنسی بسیار مهم است. متخصص با توجه به نوع ناهنجاری، سن بیمار، میزان همکاری و شرایط مالی، بهترین روش را پیشنهاد می‌دهد.
نکات پایانی درباره تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک
در پایان می‌توان گفت که تفاوت ارتودنسی ثابت و متحرک نه تنها در ساختار و نحوه استفاده است بلکه در میزان اثربخشی، راحتی بیمار، هزینه و مدت زمان درمان نیز تاثیرگذار است. هر کدام از این روش‌ها جایگاه خاص خود را دارند و بسته به شرایط بیمار باید به دقت انتخاب شوند. اگر چه ارتودنسی ثابت برای درمان‌های پیچیده‌تر مناسب‌تر است، ارتودنسی متحرک نیز با مزایای خاص خود می‌تواند در موارد خاص گزینه‌ی بهتری باشد.