سلامت دهان و دندان یکی از مهم‌ترین عوامل در رشد و توسعه کودکان است. یکی از مشکلات شایع که ممکن است کودکان را تحت تاثیر قرار دهد، ناهنجاری دندانی در کودکان است. این ناهنجاری‌ها علاوه بر ظاهر نامناسب، می‌توانند منجر به مشکلات عملکردی در جویدن، گفتار و حتی اعتماد به نفس کودک شوند.
در این مقاله قصد داریم به طور جامع درباره انواع ناهنجاری‌های دندانی در کودکان، علل ایجاد، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آنها صحبت کنیم.
ناهنجاری دندانی در کودکان چیست؟
اصطلاح «ناهنجاری دندانی در کودکان» به مشکلات و اختلالات در جایگاه، شکل، تعداد یا رشد دندان‌ها گفته می‌شود که باعث عدم هماهنگی و عدم تناسب بین دندان‌ها و فک‌ها می‌گردد. این ناهنجاری‌ها ممکن است به صورت انحراف، کجی، ازدحام دندان‌ها، فاصله زیاد بین دندان‌ها و یا مشکلات فکی ظاهر شوند (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله بهترین انتخاب برای زیبایی دندان را مطالعه کنید).
علل بروز ناهنجاری دندانی در کودکان
علل مختلفی می‌تواند باعث بروز ناهنجاری دندانی در کودکان شود که برخی از آنها عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی ژنتیک نقش مهمی در شکل‌گیری فک و دندان‌ها دارد. اگر والدین دچار مشکلات ناهنجاری دندانی باشند، احتمال بروز این ناهنجاری در فرزندان بیشتر است.
- عادات نادرست دوران کودکی عادات مانند مکیدن انگشت، استفاده طولانی مدت از پستانک، تنفس دهانی و جویدن اشیاء سخت می‌تواند باعث ایجاد ناهنجاری دندانی شود.
- مشکلات رشد و تکامل فک‌ها رشد نامناسب استخوان فک بالا یا پایین می‌تواند منجر به عدم توازن بین فک‌ها و ایجاد ناهنجاری دندانی شود.
- افتادن زودهنگام دندان‌های شیری از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری بدون جایگزینی مناسب می‌تواند باعث جابه‌جایی دندان‌های مجاور و ایجاد مشکلات ناهنجاری شود.
- بیماری‌ها و تروماهای فک و دهان صدمات و بیماری‌هایی که بر رشد طبیعی دهان و دندان تاثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث بروز ناهنجاری‌های دندانی شوند.
انواع ناهنجاری دندانی در کودکان
ناهنجاری دندانی در کودکان دارای انواع متنوعی است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. یک مجله خارحی در این باره می گوید:
Dental caries, pulpal and periapical lesions, dental trauma, abnormality of development, and oral habits are most common dental diseases in children that strongly relate to malocclusion.
پوسیدگی دندان، ضایعات پالپ و پری اپیکال، ترومای دندانی، ناهنجاری شایع ترین بیماری های دندانی در کودکان هستند که به شدت با مال اکلوژن مرتبط هستند.
ازدحام دندانی (Crowding)
وقتی فضای فک برای رشد همه دندان‌ها کافی نباشد، دندان‌ها به هم فشار می‌آورند و حالت نامنظمی پیدا می‌کنند که به آن ازدحام دندانی گفته می‌شود.
فاصله زیاد بین دندان‌ها (Spacing)
برعکس ازدحام، در این حالت بین دندان‌ها فاصله زیادی وجود دارد که می‌تواند به دلیل از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری یا عدم رشد کافی دندان‌های دائمی باشد.
مال اکلوژن (Malocclusion)
به ناهنجاری در نحوه قرارگیری دندان‌های بالا و پایین نسبت به هم گفته می‌شود. این مشکل باعث اختلال در جویدن، صحبت کردن و حتی تنفس می‌شود.
دندان‌های نهفته (Impacted Teeth)
دندان‌هایی که به دلیل نداشتن فضای کافی یا موانع دیگر نمی‌توانند به صورت کامل بیرون بیایند.
انحراف دندان‌ها (Tooth Rotation)
دندان‌ها به صورت چرخیده یا کج رشد می‌کنند که ظاهر نامناسب و مشکلات عملکردی ایجاد می‌کند.
علائم ناهنجاری دندانی در کودکان
شناسایی به موقع علائم ناهنجاری دندانی در کودکان، اهمیت زیادی دارد. برخی از علائم عبارتند از:
- ظاهر نامتقارن و نامنظم دندان‌ها
- مشکل در بستن کامل دهان
- مشکلات جویدن و بلعیدن غذا
- مشکلات گفتاری مانند لکنت یا تلفظ نادرست حروف
- درد یا ناراحتی در فک و دهان
- تنفس دهانی و خشکی دهان
- بروز مشکلات لثه‌ای و پوسیدگی دندان‌ها به دلیل سختی در تمیز کردن دندان‌های نامرتب
تشخیص ناهنجاری دندانی در کودکان
برای تشخیص دقیق ناهنجاری دندانی در کودکان لازم است دندانپزشک یا ارتودنتیست کودک را معاینه کند. این فرایند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه بالینی دهان و دندان
- گرفتن عکس‌های رادیولوژی مانند پانورکس یا سفالومتری
- بررسی تاریخچه پزشکی و دندانی کودک
- ارزیابی رشد فک‌ها و نحوه قرارگیری دندان‌ها
تشخیص به موقع به دندانپزشک کمک می‌کند بهترین طرح درمانی را برای کودک انتخاب کند.
درمان ناهنجاری دندانی در کودکان
درمان ناهنجاری دندانی در کودکان بسته به نوع و شدت ناهنجاری متفاوت است و معمولا شامل روش‌های زیر می‌شود (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله دندانپزشکی مدرن را مطالعه کنید).
درمان ارتودنسی
استفاده از ابزارهای ارتودنسی مانند براکت‌ها، پلاک‌ها و سیم‌ها برای اصلاح جایگاه دندان‌ها و فک‌ها. ارتودنسی در سنین پایین موثرتر است چون استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند.
درمان‌های پیشگیرانه و اصلاحی
در برخی موارد، با استفاده از دستگاه‌های متحرک و تغییر عادات نادرست می‌توان از بروز یا تشدید ناهنجاری جلوگیری کرد.
کشیدن دندان
در مواردی که ازدحام شدید باشد و فضای کافی برای رشد دندان‌ها وجود نداشته باشد، کشیدن یکی از دندان‌ها ممکن است لازم شود.
جراحی فک
در موارد خاص که مشکل ساختاری شدید وجود دارد، ممکن است نیاز به جراحی فک باشد تا هماهنگی بین فک‌ها به دست آید.
اهمیت مراجعه زودهنگام به دندانپزشک
یکی از مهم‌ترین نکات در درمان موفق ناهنجاری دندانی در کودکان، مراجعه زودهنگام و ارزیابی توسط دندانپزشک متخصص است. سازمان‌های جهانی دندانپزشکی توصیه می‌کنند اولین مراجعه کودک به دندانپزشک تا سن یک سالگی انجام شود و از این طریق مشکلات احتمالی شناسایی و درمان شود.
پیشگیری از ناهنجاری دندانی در کودکان
اگرچه برخی ناهنجاری‌ها ناشی از عوامل ژنتیکی هستند، اما با رعایت نکات زیر می‌توان احتمال بروز ناهنجاری دندانی را کاهش داد:
- آموزش به کودک برای ترک عادات نادرست مانند مکیدن انگشت
- مراقبت از سلامت دندان‌های شیری و مراجعه به موقع به دندانپزشک
- تغذیه سالم و جلوگیری از مصرف زیاد شیرینی و مواد چسبنده
- تشویق کودک به تنفس از راه بینی به جای دهان
- پیگیری منظم درمان‌های ارتودنسی و مراقبت‌های پس از آن
| پیشگیری از ناهنجاری دندانی در کودکان | |
| آموزش به کودک | مراقب از سلامت دندان های شیری |
| جلوگیری از مکیدن انگشت پس از رشد دندان های شیر | تغذیه سالم |
| تشویق کودک به تنفس از راه بینی به جای دهان | پیگیری منظم درمان های ارتودنسی |
تاثیر ناهنجاری دندانی در کودکان بر کیفیت زندگی
ناهنجاری دندانی علاوه بر تاثیرات فیزیکی، ممکن است بر روان و اجتماعی شدن کودک نیز تاثیر بگذارد. کودکان مبتلا به مشکلات دندانی ممکن است اعتماد به نفس پایین‌تری داشته باشند، از صحبت کردن یا لبخند زدن اجتناب کنند و دچار مشکلات روانی شوند.
سخن پایانی
ناهنجاری دندانی در کودکان مشکلی شایع اما قابل درمان است که نیازمند توجه و پیگیری دقیق والدین و متخصصان است. با شناخت علل، علائم و روش‌های درمان می‌توان به موقع اقدام کرد و سلامت دهان و دندان کودکان را تضمین نمود.
به یاد داشته باشید که درمان به موقع و صحیح می‌تواند از بروز مشکلات شدیدتر و هزینه‌های بالاتر در آینده جلوگیری کند. همچنین آموزش‌های پیشگیرانه و مراقبت‌های مستمر نقش مهمی در کاهش بروز ناهنجاری دندانی دارد.