یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های والدین هنگام مراجعه به دندانپزشکی برای فرزندشان، این است که مواد مورد استفاده در درمان‌ها، به‌ویژه پرکردگی دندان‌ها، آیا برای سلامت کودک مضر هستند یا نه؟ در این مقاله می‌خواهم از زبان یک متخصص دندانپزشکی کودکان درباره موضوع مهم پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر صحبت کنم؛ اینکه چرا اهمیت دارد، چه گزینه‌هایی در دسترس است، و چطور باید تصمیم درست بگیریم.
چرا دندان‌های شیری کودک مهم هستند؟
متأسفانه باور اشتباهی بین بعضی از والدین وجود دارد که چون دندان‌های شیری بالاخره می‌افتند، نیازی به درمان ندارند. اما این باور کاملاً نادرست است. دندان‌های شیری نقش مهمی در جویدن غذا، تکلم صحیح، رشد فک و حتی زیبایی چهره کودک دارند. علاوه بر آن، آن‌ها راهنمای دندان‌های دائمی هستند.
در صورت پوسیدگی یا از دست دادن زودهنگام این دندان‌ها، نه تنها سلامت دهان به خطر می‌افتد، بلکه ساختار فک نیز ممکن است دچار مشکل شود.
به همین دلیل، در موارد پوسیدگی، پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر نه‌تنها ضروری بلکه یک انتخاب آگاهانه و ایمن برای سلامت کودک است (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله علت لق شدن دندان دائمی در بزرگسالان را مطالعه کنید).
پرکردن دندان کودکان چگونه انجام می‌شود؟
فرآیند پرکردن دندان کودک شبیه بزرگسالان است اما با رویکردی کودک‌پسندتر. معمولاً مراحل شامل موارد زیر است:
- معاینه و تشخیص پوسیدگی
- برداشت بافت پوسیده با ابزار مخصوص
- آماده‌سازی حفره برای پرکردگی
- پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر
- تنظیم ارتفاع و پالیش پرکردگی
مهم‌ترین مرحله، انتخاب ماده پرکننده مناسب و بی‌ضرر برای کودک است.
چرا باید از مواد بی‌ضرر استفاده کنیم؟
بدن کودکان در حال رشد است و سیستم ایمنی آن‌ها حساس‌تر از بزرگسالان است. برخی از مواد پرکننده قدیمی مانند آمالگام (که ترکیبی از فلزات سنگین است)، حاوی جیوه بوده و نگرانی‌هایی در مورد اثرات بلندمدت آن‌ها بر سلامت کودکان مطرح شده است.
به همین دلیل، استفاده از مواد زیستی و سازگار با بدن برای پر کردن دندان کودکان، ترجیح داده می‌شود. اینجاست که اهمیت پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر دوچندان می‌شود.
انواع مواد بی‌ضرر برای پر کردن دندان کودکان
در ادامه با انواع مواد پرکننده بی‌خطر و متداول برای کودکان آشنا می‌شوید:
| نوع ماده پرکننده | مزایا | معایب | مناسب برای |
| گلاس آینومر | آزادسازی فلوراید، چسبندگی بالا، زیست‌سازگار | مقاومت کمتر نسبت به کامپوزیت | دندان‌های خلفی با فشار کمتر |
| کامپوزیت رزین | زیبایی بالا، مقاوم و ماندگار | زمان گیرش طولانی‌تر، نیاز به خشک‌کردن کامل | دندان‌های جلو یا با فشار جویدن متوسط |
| رزین‌های اصلاح‌شده گلاس آینومر (RMGI) | مقاومت بیشتر از گلاس آینومر، فلورایددار، چسبندگی خوب | ممکن است نیاز به لایه‌گذاری داشته باشد | دندان‌های شیری با پوسیدگی متوسط |
| مواد بایواکتیو (Bioactive) | آزادسازی مواد معدنی مفید، تحریک بازسازی دندان | هزینه بالا، در همه کلینیک‌ها در دسترس نیست | موارد خاص با حساسیت یا پوسیدگی عمیق |
استفاده از هر کدام از این مواد بستگی به محل دندان، سن کودک، میزان همکاری و شدت پوسیدگی دارد. ولی در تمامی موارد، انتخاب باید به سمت پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر برود.
نکاتی برای همکاری بهتر کودک در حین درمان
یکی از چالش‌های دندانپزشکی کودکان، همکاری کودک در طول درمان است. در اینجا چند نکته برای والدین دارم:
- پیش از مراجعه، با زبان ساده به کودک توضیح دهید چه اتفاقی می‌افتد
- از واژه‌های ترسناک مثل “تزریق” یا “درد” استفاده نکنید
- از ویدئوها یا کتاب‌های آموزشی مخصوص دندانپزشکی کودکان کمک بگیرید
- اجازه دهید کودک وسیله یا عروسک مورد علاقه‌اش را همراه بیاورد
- به کودک وعده جایزه یا تشویق بعد از درمان بدهید
با همکاری خوب، پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر نه‌تنها آسان‌تر انجام می‌شود، بلکه کودک تجربه مثبتی از درمان خواهد داشت.
آیا مواد بی‌ضرر ماندگاری خوبی دارند؟
بله. برخلاف تصور عموم، بسیاری از مواد بی‌ضرر برای پرکردن دندان کودکان از دوام مناسبی برخوردارند. به‌ویژه اگر در شرایط مناسب و توسط دندانپزشک مجرب استفاده شوند، ممکن است تا افتادن طبیعی دندان شیری ماندگاری داشته باشند. البته مراقبت‌های خانگی و رعایت بهداشت دهان نیز نقش بسیار مهمی در دوام این مواد دارند.
چه زمانی باید دندان کودک را پر کرد؟
برخی والدین منتظر می‌مانند تا کودک درد داشته باشد تا به دندانپزشک مراجعه کنند، در حالی که این کار اشتباه است. در صورت مشاهده هریک از موارد زیر، باید سریعاً اقدام کنید:
- لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی دندان
- شکستن یا لب‌پر شدن دندان
- شکایت از حساسیت به شیرینی یا سرما
- بوی بد دهان مداوم
- درد شبانه دندان
تشخیص به‌موقع، کلید موفقیت در پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر و جلوگیری از درمان‌های پیچیده‌تر مثل عصب‌کشی کودکان است.
هزینه پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر چقدر است؟
هزینه درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- نوع ماده پرکننده انتخاب‌شده
- تعداد دندان‌های درگیر
- میزان پوسیدگی
- نیاز به بی‌حسی یا بیهوشی
- شهر و کلینیک درمانی
به طور کلی، گلاس آینومر کم‌هزینه‌تر از کامپوزیت یا مواد بایواکتیو است. اما نکته مهم این است که سلامت کودک در اولویت قرار دارد، نه فقط هزینه.
پیشگیری بهتر از درمان
شاید مهم‌ترین بخش این مقاله همین باشد. شما می‌توانید با رعایت چند نکته ساده، نیاز به پرکردن دندان کودکان را تا حد زیادی کاهش دهید:
- آموزش صحیح مسواک زدن از سنین پایین
- استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید مناسب سن کودک
- پرهیز از خوردن خوراکی‌های قندی به‌ویژه قبل از خواب
- معاینات منظم هر ۶ ماه توسط دندانپزشک
- فلورایدتراپی و شیاربند (فیشورسیلانت) در صورت نیاز
جمع‌بندی: پر کردن دندان کودکان با مواد بی‌ضرر، انتخابی آگاهانه و مسئولانه
والدین نقش کلیدی در سلامت دهان و دندان فرزندشان دارند. انتخاب روش‌های ایمن‌تر، از جمله پرکردن دندان کودکان با مواد بی ضرر، نشانه آگاهی و توجه شما به رشد سالم کودک است. به خاطر داشته باشید که دندان‌های شیری سالم، زمینه‌ساز داشتن دندان‌های دائمی سالم و اعتماد به نفس بیشتر در آینده خواهند بود.
اگر سوالی درباره گزینه‌های پرکردگی مناسب برای کودک‌تان دارید، حتماً با یک دندانپزشک متخصص کودکان مشورت کنید تا با توجه به شرایط دندان، بهترین تصمیم را بگیرید.