دندان قروچه یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که بسیاری از کودکان با آن مواجه می‌شوند. دندان قروچه در کودکان به معنی ساییدن یا فشردن دندان‌ها به هم، معمولا در هنگام خواب یا مواقع استرس و اضطراب است. این مشکل می‌تواند باعث آسیب به دندان‌ها، درد فک و حتی اختلالات خواب شود و در صورتی که جدی گرفته نشود، پیامدهای نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. در این مقاله به صورت جامع به موضوع دندان قروچه در کودکان می‌پردازیم، علل آن را بررسی می‌کنیم و راهکارهای پیشگیری و درمان آن را معرفی می‌کنیم.
دندان قروچه در کودکان چیست؟
دندان قروچه یا «براکسیسم» به حرکت غیرارادی و مکرر دندان‌ها بر روی هم گفته می‌شود که بیشتر در خواب اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند در طول روز نیز رخ دهد. این عادت معمولا بدون آگاهی کودک انجام می‌شود و گاهی والدین اولین کسانی هستند که متوجه آن می‌شوند.
علائم و نشانه‌های دندان قروچه در کودکان
تشخیص دندان قروچه در کودکان ممکن است کمی چالش‌برانگیز باشد زیرا کودکان در خواب دندان‌های خود را می‌سایند و نمی‌توانند به راحتی این مشکل را بیان کنند. اما برخی علائم وجود دارد که می‌تواند به شناسایی این مشکل کمک کند:
- صدای ساییدن یا قفل شدن دندان‌ها هنگام خواب که توسط والدین شنیده می‌شود
- درد یا حساسیت در دندان‌ها
- درد یا سفتی فک در هنگام بیدار شدن
- سردرد یا گوش‌دردهای مکرر بدون علت مشخص
- خشکی یا درد در دهان و لثه‌ها
- آسیب به سطح دندان‌ها، لب‌ها یا زبان
اگر این علائم در کودک دیده شود، احتمال وجود دندان قروچه در کودکان زیاد است و نیاز به بررسی تخصصی توسط دندانپزشک دارد.
علل دندان قروچه در کودکان
دلایل مختلفی برای ایجاد دندان قروچه در کودکان مطرح شده است. این علل می‌توانند جسمی، روانی یا محیطی باشند. مهم‌ترین دلایل را در ادامه مطرح می کنیم (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله دندانپزشکی مدرن را مطالعه کنید). یک مجله در این باره می گوید:
Awake bruxism may be due to emotions such as anxiety, stress, anger, frustration or tension. Bruxism also may be a coping strategy or a habit when you’re thinking deeply or concentrating. Sleep bruxism may be a sleep-related chewing activity linked with brief disturbances during sleep.
دندان قروچه در هنگام بیداری ممکن است به دلیل احساساتی مانند اضطراب، استرس، عصبانیت، ناامیدی یا تنش باشد. همچنین، دندان قروچه ممکن است یک راهبرد مقابله ای یا عادت در زمانی باشد که عمیقا فکر می کنید یا تمرکز می کنید. دندان قروچه در هنگام خواب ممکن است یک اختلال مختصری در طول خواب است.
استرس و اضطراب
کودکان در شرایط استرس‌زا مثل تغییر مدرسه، مشکلات خانوادگی یا فشارهای روانی ممکن است دندان‌های خود را بسایند.
مشکلات دندانی و بایت نامناسب
عدم تراز صحیح دندان‌ها یا مشکلات فک می‌تواند باعث ایجاد دندان قروچه شود.
عوامل عصبی و عصبی-عضلانی
برخی مشکلات عصبی یا اختلالات خواب مانند آپنه خواب ممکن است با دندان قروچه همراه باشد.
عادات ناسالم
عادات بد مثل جویدن ناخن یا پستانک طولانی‌مدت نیز ممکن است زمینه‌ساز این مشکل شوند.
عوامل ژنتیکی
گاهی اوقات سابقه خانوادگی در بروز دندان قروچه نقش دارد.
عوارض دندان قروچه در کودکان
اگر دندان قروچه در کودکان درمان نشود، ممکن است مشکلات زیر بروز کند:
- ساییدگی شدید دندان‌ها و آسیب به مینای دندان
- افزایش حساسیت دندان‌ها به گرما و سرما
- درد مزمن فک و عضلات صورت
- ایجاد اختلال در عملکرد مفصل فکی (TMJ)
- بروز سردردهای مکرر و مشکلات خواب
- مشکلات روانی به دلیل درد و ناراحتی دائمی
به همین دلیل، توجه به این مشکل و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد.
روش‌های تشخیص دندان قروچه در کودکان
تشخیص دندان قروچه در کودکان بر اساس معاینه بالینی و شرح حال دقیق انجام می‌شود. دندانپزشک با بررسی دندان‌ها، لثه‌ها و فک و همچنین شنیدن گزارش والدین از صدای دندان‌قروچه، تشخیص اولیه را می‌دهد.
در مواردی که مشکل پیچیده‌تر باشد، ممکن است دندانپزشک از روش‌های پیشرفته‌تری مانند پلی‌سومنولوگرافی (مطالعه خواب) استفاده کند (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله بهترین انتخاب برای زیبایی دندان را مطالعه کنید).
درمان دندان قروچه در کودکان
درمان دندان قروچه در کودکان به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. درمان‌ها شامل روش‌های زیر می‌باشند:
- درمان‌های رفتاری و روانشناسی کاهش استرس و اضطراب کودک از طریق بازی‌درمانی، مشاوره روانشناسی و ایجاد محیط آرام و حمایتگر موثر است.
- استفاده از محافظ دهان (نایت‌گارد) این وسیله پلاستیکی محافظ دندان‌ها است و در شب استفاده می‌شود تا از ساییدگی دندان‌ها جلوگیری کند و فشار روی فک را کاهش دهد.
- اصلاح ناهنجاری‌های دندانی اگر علت اصلی دندان قروچه، ناهنجاری در بایت باشد، درمان ارتودنسی می‌تواند مشکل را برطرف کند.
- دارودرمانی در موارد خاص و تحت نظر پزشک، داروهای شل‌کننده عضلات یا آرام‌بخش‌های خفیف ممکن است تجویز شود.
- تغییر عادات ناسالم آموزش به کودک برای ترک عادات بد مانند جویدن ناخن یا پستانک‌کشیدن طولانی‌مدت.
نکات مهم برای والدین در مواجهه با دندان قروچه کودک
این نکات به شرح زیر هستند:
- آرامش کودک را حفظ کنید و استرس‌های محیطی را کاهش دهید.
- از محیط خواب راحت و آرام برای کودک اطمینان حاصل کنید.
- بهداشت دهان کودک را به خوبی رعایت کنید و برای معاینات دوره‌ای به دندانپزشک مراجعه کنید.
- در صورت شنیدن صدای دندان قروچه یا مشاهده علائم، سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید.
- محافظ دهان را فقط تحت نظر متخصص استفاده کنید و خودسرانه اقدام نکنید.
پیشگیری از دندان قروچه در کودکان
اگرچه برخی عوامل قابل کنترل نیستند، اما با رعایت نکات زیر می‌توان خطر بروز دندان قروچه در کودکان را کاهش داد:
- ایجاد روتین خواب منظم و آرام
- کاهش محرک‌های استرس‌زا
- پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و شکلات قبل از خواب
- آموزش روش‌های آرامش‌بخش به کودک مانند تنفس عمیق
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی وضعیت دندان‌ها
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید برای بررسی و درمان دندان قروچه در کودکان به دندانپزشک مراجعه کنید:
- شنیدن صدای ساییدن دندان‌ها هنگام خواب
- شکایت کودک از درد فک یا دندان
- مشاهده ترک یا شکستگی دندان‌ها
- سردردهای مکرر و بدون علت
- اختلال در خواب و خستگی مفرط در روز
تشخیص به موقع و درمان مناسب، از بروز عوارض جلوگیری می‌کند و کیفیت زندگی کودک را بهبود می‌بخشد.
| زمان مراجعه به دندانپزشک | |
| شنیدن صدای ساییدن دندان ها هنگام خواب | شکایت کودک از درد فک |
| شکایت کودک از درد دندان | مشاهده ترک دندان ها |
| سردردها مکرر و بدون علت | اختلال در خواب |
سخن پایانی
دندان قروچه در کودکان یک مشکل شایع ولی قابل کنترل است که می‌تواند تاثیر زیادی بر سلامت دهان و کیفیت زندگی کودکان داشته باشد. شناخت علل و علائم، مراجعه به موقع به دندانپزشک و رعایت توصیه‌های تخصصی کلید پیشگیری و درمان موفقیت‌آمیز است. والدین نقش مهمی در شناسایی زودهنگام و کمک به کودک برای کنترل این عادت دارند. با همکاری دندانپزشک و مراقبت صحیح، می‌توان از آسیب‌های جدی دندانی و فکی جلوگیری کرد و سلامت دهان کودک را حفظ نمود.